23-12-2022 | Elk kwartaal stelt de VMCE een artikel uit GAAF! voor direct lezen beschikbaar via deze website. Dit keer is dat een artikel over je darmen. Welke signalen in je darmen kunnen duiden op bijverschijnselen van eczeem? Klik op 'lees meer' om dit artikel uit GAAF! online te lezen.
Mogelijke darmaandoeningen bij eczeem
Eczeem is een ontstekingsziekte en om die reden kunnen ook andere plekken dan de huid zijn aangedaan, zoals de darmen. Tijdens de Wereld Eczeem Dag verzorgde MDL-arts Arjan Bredenoord hierover een presentatie: welke signalen kunnen duiden op bijverschijnselen van eczeem?
‘En hoe heet dit?’ De volle zaal kijkt naar een levensgrote afbeelding van het menselijk lichaam. We zien de spijsvertering verbeeld en moeten flink nadenken, want hoe heet alles ook alweer? Arjan Bredenoord heeft geen aanwijsstok en is daarom op zijn stoel gaan staan. Hij wijst de slokdarm aan. Nadat we het lichaam van mond tot anus hebben doorlopen, komen de aandoeningen aan de beurt. ‘Wat voor klachten krijg je als bijvoorbeeld je galblaas het niet goed doet?’ Iedereen zit er meteen lekker in.
Er bestaan darmaandoeningen die vaker voorkomen bij mensen met eczeem dan bij mensen zonder eczeem. Daarom is het belangrijk hierop alert te zijn. Bredenoord is hoogleraar Maag-, Darm- en Leverarts (MDL-arts) in het Amsterdam UMC, locatie AMC.
Mensen hebben soms jarenlang lichamelijke klachten, zonder erachter te komen wat ze hebben. Dat is jammer, want dan kan er geen passende behandeling worden geboden. Graag geeft Bredenoord meer bekendheid aan de symptomen van enkele verschillende maagdarmaandoeningen.
1. Allergische slokdarmontsteking
Mensen met eosinofiele oesofagitis (EoE) hebben een allergische, chronisch ontstoken slokdarm. Dit leidt daar tot littekenweefsel, waardoor het doorslikken van voedsel moeilijk gaat. Dat zakt niet goed of blijft zelfs steken. Het eten moet er soms in het ziekenhuis uitgehaald worden, wat heel belastend is. De aandoening komt vooral voor bij mannen tussen de 20 en 40 jaar en lijkt toe te nemen. Komt dit omdat EoE meer herkend wordt of omdat de ontsteking echt meer voorkomt? Onderzoekers weten het nog niet.
Bredenoord vertelt hoe een onderzoek tot meer inzicht leidde. Een stagiair in Amerika had een onderzoeksonderwerp nodig en kreeg de opdracht om de gegevens van een groep patiënten met EoE te analyseren. Daar kwam een verrassend inzicht uit: alle patiënten hadden eczeem (gehad) en/of hadden voedselallergieën.
Die uitkomst bracht andere onderzoekers op ideeën voor de oorzaken en een mogelijke behandeling ervan. Het slijmvlies van de slokdarm is namelijk hetzelfde slijmvlies als dat van de huid. Zou EoE een soort eczeem van de slokdarm kunnen zijn?
Het lijkt er wel op, ontdekten onderzoekers in het AMC. Het slijmvlies van de slokdarm is meer doorlaatbaar, net als bij de eczeemhuid het geval is. Door die vergrote doorlaatbaarheid kan het slijmvlies steeds grotere eiwitten doorlaten en dit geeft een immuunreactie. Hierdoor gaat de slokdarm ontsteken. Al langer was bekend dat EoE een allergische reactie is op voedingsmiddelen of op allergenen in de lucht. De slokdarm laat die allergenen door en de slokdarm gaat daardoor ontsteken.
Klachten behandelen
Wat kan helpen is het volgen van een streng dieet. Dat kan een astronautendieet zijn, met alleen eiwitten. Je bent dan in vier weken beter. Maar ga je weer gewoon eten, ben je zo weer ziek. De andere mogelijkheid – die helaas heel belastend is – is om een eliminatiedieet te volgen, waarbij je uittest waar je allergisch op reageert. Allergene voedingsmiddelen die vaak een rol spelen bij EoE zijn koemelk, soja, tarwe, ei, pinda en vis- en zeevruchten. Waar je via de huid op reageert, is overigens niet per se waar je slokdarm op reageert.
Een behandeling met medicijnen lijkt deels op die bij eczeem. Zo krijgen patiënten corticosteroïden om de ontsteking tegen te gaan. Maar hoe krijg je die in je slokdarm? Tot drie jaar terug slikten patiënten pufjes van een astmamedicijn. Of, en de zaal reageert met afgrijzen, ze moesten de plakkerige vloeistof van klysma’s doorslikken.
Gelukkig zijn er nu smelttabletten die een mooi laagje in de slokdarm vormen om het slijmvlies te beschermen. Ook worden er zuurremmers voorgeschreven om de kwetsbare slokdarmwand te beschermen. Verder komen er zogenoemde biologicals in beeld, die ook bij eczeem steeds meer worden toegepast. Deze blokkeren signalen tussen cellen, zodat er geen ontsteking ontstaat. Er wordt onderzocht of dit ook zo werkt bij EoE.
2. Prikkelbare darmsyndroom (PDS)
Deze aandoening is een stuk bekender. Bredenoord vertelt dat 1 op de 9 mensen PDS heeft. Het prikkelbare darmsyndroom komt bij mensen met een atopische aanleg (zoals eczeempatiënten die hebben) drie keer zoveel voor als bij mensen zonder die aanleg.
Symptomen ervan zijn buikpijn, opvallend vaak of juist weinig naar de wc gaan en afwijkende ontlasting. Die klachten komen ook voor bij andere aandoeningen, maar artsen noemen het PDS wanneer niet kan worden aangetoond dat het een andere aandoening is (zoals coeliakie).
Er is nog veel onduidelijk over PDS, maar er zijn wel criteria gesteld. Bredenoord laat de zogenaamde Bristol Stool Chart zien. Dat geeft hilariteit, want we zien poep in zeven verschillende consistenties, van harde drolletjes tot diarree. Als jouw poep heel hard is of heel zacht of brijig, dan kan er sprake zijn van PDS. Verder moeten de klachten gedurende de afgelopen drie maanden minstens een keer per week voorkomen. En je moet al minimaal zes maanden klachten hebben.
Ballonnetje
Volgens Bredenoord beginnen artsen PDS inmiddels een beetje te begrijpen. Het lijkt alsof de darmen van mensen met PDS heel gevoelig zijn. Dat is getest door bij hen een ballonnetje in de dikke darm in te brengen en dat langzaam op te blazen. Bij mensen met PDS doet dat veel eerder pijn dan bij gezondere mensen.
Dat is niet omdat ze kleinzerig zijn, want tests wijzen uit dat ze op de huid geen lagere pijndrempel hebben. Een mogelijke verklaring is dat mensen met PDS afwijkingen op de darmwand en overgevoelige zenuwbanen blijken te hebben, waardoor de signaaluitwisseling met de hersenen verstoord kan zijn.
Wat betreft voeding ondervinden mensen met PDS veel last van gasvorming als ze dingen eten die niet of onvolledig verteerd worden. Het gaat om voeding die bepaalde slecht verteerbare koolhydraten bevatten. Dit zijn de zogenoemde FODMAP’s, die zitten bijvoorbeeld in bruine bonen, uien of bepaalde suikers.
De dunne darm slaagt er dan niet of niet genoeg in om die op te nemen, waarna ze pas verderop (in de dikke darm) worden afgebroken. Bij dit proces komt methaan vrij en dat leidt tot winderigheid. Een diëtist kan helpen om erachter te komen welke voeding je wél goed verdraagt.
3. Voedingsallergie en -intolerantie
We zijn aanbeland bij overgevoeligheid voor voeding. Een ingewikkeld onderwerp, want wat is het verschil tussen allergie en intolerantie? Arjan Bredenoord test eerst onze voorkennis met een quiz.
- Wat komt het meest voor, allergie of intolerantie?
Dat hebben we goed: intolerantie (allergie 5 procent en intolerantie 15 tot 20 procent van de bevolking). - Kun je op een beetje voeding al allergisch en intolerant reageren?
Hebben we ook goed: een klein beetje voeding kan al een allergische reactie geven. Bij een intolerantie worden de klachten steeds erger naarmate je meer eet van de voeding waar je niet tegen kunt. - Hebben mensen met eczeem meer kans op voedselallergieën? En op intoleranties?
Wel op allergieën, niet op intoleranties. Intolerantie lijkt soms wel een relatie te hebben met eczeem, maar hier is nog geen wetenschappelijk bewijs voor.
Leuk, iedereen op het puntje van zijn stoel. Meedoen en leren. Bredenoord gaat verder: het verschil tussen allergie en intolerantie is dat bij een allergie het immuunsysteem wordt geprikkeld, er worden antistoffen (IgE) aangemaakt. Dat gebeurt ook bij eczeem en daarom komen voedselallergieën vaker voor bij mensen met eczeem dan bij mensen zonder eczeem. Een bekende allergie is die voor pinda. Mensen met een voedselallergie kunnen al in een shock raken van een heel klein beetje pinda. Andere klachten zijn diarree en uitslag over het hele lichaam.
Voedselintolerantie werkt heel anders, daarbij gaat de vertering van bepaalde voedingsmiddelen niet goed omdat je een enzym mist. Je mist bijvoorbeeld het enzym om lactose te verteren. Dan ben je lactose-intolerant en kun je niet tegen melk of voedingsmiddelen waar melk in zit. Je krijgt mogelijk klachten zoals buikpijn, diarree, verstopping of winderigheid.
Bredenoord bespreekt nog twee soorten van intolerantie. De eerste is histamine-intolerantie. Dan heb je een probleem met histaminerijke voeding (bijvoorbeeld schaaldieren). De tweede is een intolerantie tegen de eerdergenoemde “slechte koolhydraten”, de FODMAP’s. Dit zijn zogenoemde “triggers”. Je kunt er bijvoorbeeld misselijk van worden, gaan zweten of duizelig worden.
Je kunt zowel allergisch als intolerant zijn voor hetzelfde voedingsmiddel, bijvoorbeeld tomaat. Het is belangrijk deskundige hulp te zoeken als je anders wil gaan eten.
4. Darmontstekingen (ziekte van Crohn, colitis ulcerosa)
Een ontsteking aan de darm, zoals de ziekte van Crohn of coliltis ulcerose, kan leiden tot diarree, bloedverlies en/of gewichtsverlies. Deze patiënten hebben vaak darmen met een grote doorlaatbaarheid (zie het eerste punt, bij EoE), net zoals eczeempatiënten een doordringbare huid hebben. Je zou tussen beide een relatie verwachten, maar dat is niet zo: darmontstekingen komen niet vaker voor bij eczeempatiënten. Natuurlijk kun je wel beide aandoeningen hebben, maar dan staan die los van elkaar. Net zoals je als eczeempatiënt ook een hartaanval kunt krijgen.
Het uur is voorbijgevlogen en iedereen is aan het denken gezet. Het is mooi om te zien hoe de aanwezigen verbanden proberen te leggen om meer te leren over hoe het lichaam werkt. Bredenoord sluit af met een belangrijk voedingsadvies: eet meer vezels, minimaal 30 gram per dag, bijvoorbeeld in de vorm van volkorenbrood, peulvruchten en groenten. Vezels zorgen namelijk voor een goede spijsvertering en verkleinen de kans op ziektes. Kijk op verpakkingen hoeveel vezels erin zitten.
Ja dokter, we zullen het doen!
Liesbeth Bos en Ilse Beemsterboer || foto Dirk Gillissen
VMCE - GAAF! december 2022
Een complete GAAF! lezen? Dat kan met dit inkijkexemplaar. Of ontvang GAAF! elk kwartaal door nu lid te worden van de VMCE. Je hebt dan ook toegang tot het gehele archief van GAAF!.
